100 Χρόνια Νέα Ερυθραία (1925–2025)

Εκατό Χρόνια Αγώνων, Δημιουργίας και Ελπίδας

Το 2025 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Ερυθραίας, μιας πόλης που γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες της Μικρασιατικής Καταστροφής και αναδείχθηκε σε πρότυπο προσφυγικού οικισμού, με δυναμική κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική εξέλιξη.

Από τη Μικρασιατική Ερυθραία στη Νέα Πατρίδα

Η Νέα Ερυθραία άρχισε να κατοικείται το 1925 από πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Κηφισιά μετά την Καταστροφή του 1922. Προέρχονταν κυρίως από την Ερυθραία χερσόνησο της Ιωνίας και περιοχές όπως το Λυθρί, τα Βουρλά, τα Αλάτσατα, το Σιβρισάρι, τον Τσεσμέ, τα Καράμπουρνα, τη Σμύρνη και τα προάστιά Μπουτζά, Μπουρνόβα, Σεβδίκιοϊ, Κορδελιό κ.α.

Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στέγασής τους ξεκίνησε με την ίδρυση του Συλλόγου Προσφύγων Κηφισιάς το 1923. Το 1925 το Υπουργείο Υγιεινής και Προνοίας απαλλοτρίωσε 152 στρέμματα της Μονής Πετράκη και τα παραχώρησε σε 364 προσφυγικές οικογένειες. 

Στη συνέχεια, μέχρι το 1930, ακολούθησαν νέες απαλλοτριώσεις 800 στρεμμάτων στην περιοχή του Μορτερού για την αγροτική αποκατάσταση άλλων 90 οικογενειών.

Οι Πρώτες Υποδομές

Το 1927 κατασκευάζονται τα πρώτα βασικά κτίρια: ένας ξύλινος ναός αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και ένα ξύλινο παράπηγμα για δημοτικό σχολείο. Το 1931 ιδρύεται το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ερυθραίας, επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και με υπουργό Παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το σχολείο αυτό αποτέλεσε σημείο αναφοράς για γενιές Ερυθραιωτών.

Το 1936 θεμελιώθηκε ο πρώτος πέτρινος ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τη συμβολή των κατοίκων. Το 1968 κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί ο σημερινός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Διοικητικές Μεταβολές

Το προσφυγικό χωριό, που στην απογραφή του 1928 αριθμούσε 1.844 κατοίκους, ανήκε διοικητικά στην Κοινότητα Κηφισιάς. Το 1934 ανακηρύχθηκε σε Κοινότητα Νέας Ερυθραίας, αλλά συγχωνεύτηκε με την Κηφισιά το 1937. 

Το 1948 επανιδρύθηκε ως κοινότητα και το 1982 αναβαθμίστηκε σε Δήμο. Το 2011 ενώθηκε εκ νέου με την Κηφισιά και την Εκάλη στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλλικράτης».

Οικονομική και Κοινωνική Ανάπτυξη

Οι πρώτοι κάτοικοι εργάστηκαν ως κηπουροί, οικοδόμοι, εργάτες, κεντήστρες και αμαξάδες. Δοκίμασαν την αμπελοκαλλιέργεια στο Μορτερό, συνεχίζοντας την ιωνική τους παράδοση, αλλά λόγω άγονης γης στράφηκαν σε άλλα επαγγέλματα και σταδιακά σε ενοικιάσεις κατοικιών – ιδίως από το 1945 και μετά, όταν η Νέα Ερυθραία άρχισε να προσελκύει παραθεριστές από την Αθήνα.

Η Νέα Ερυθραία παρουσιάζει σταθερή πληθυσμιακή αύξηση από την ίδρυσή της το 1925 έως σήμερα. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η αύξηση κατά την περίοδο 2001–2021, όπου ο πληθυσμός αυξήθηκε από 15.439 σε 18.604 κατοίκους, σημειώνοντας αύξηση περίπου 20%.

Ο πληθυσμός αυξανόταν σταθερά:

• 1.844 κάτοικοι (1928)
• 4.225 (1951)
• 6.134 (1961)
• 7.583 (1971)
• 10.100 (1981)
• 12.993 (1991)
• 15.439 (2001)
• 17.379 (2011)
• 18.604 (2021)

Μέσα στις δεκαετίες δημιουργήθηκαν βασικές υποδομές: ύδρευση, ασφαλτοστρώσεις, σχολεία, νεκροταφείο, γήπεδο, πλατείες, αποχέτευση, υπηρεσίες πρασίνου κ.ά.

 Το 1952 η κοινότητα της Νέας Ερυθραίας εκτεινότανε  στα όρια του προσφυγικού συνοικισμού. Την ίδια χρονιά η Νέα Ερυθραία επεκτάθηκε από την σημερινή Χαριλάου Τρικούπη, Τατοϊου, κόμβο Βαρυμπόμπης, κατά μήκος των παραδρόμων της εθνικής οδού μέχρι τα σημερινά όρια της Εκάλης  Θησέως, Ισμήνης και Πόντου. Εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλεως οι νέες περιοχές όπως Εθνικιστών, Αναπήρων Πολέμου, Πολιτεία των Βουλευτών. Το 1985 εντάχθηκε στο σχέδιο το Μορτερό.

Πολιτιστική και Αθλητική Κληρονομιά

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή των προσφυγικών σωματείων:

• Ένωση Μικρασιατών Νέας Ερυθραίας
• Αδελφότητα Σιβρισαρίου Σμύρνης “Οι Ταξιάρχες”
• Σύλλογος Αγίας Ματρώνας «Λυθριού»
• Αδελφότητα Αλατσατιανών «Τα Εισόδια της Θεοτόκου»

Ο ρόλος τους υπήρξε καθοριστικός στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής ταυτότητας. Εξίσου σημαντική είναι και η προσφορά των αθλητικών συλλόγων όπως ο Πανερυθραϊκός και οι Αμαζόνες, που διακρίθηκαν στον ερασιτεχνικό και επαγγελματικό αθλητισμό.

Θεματοφύλακας της ιστορίας, των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Νέας Ερυθραίας αποτελεί το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (ΚΕΜΜΕ), το οποίο διοργανώνει επιστημονικά συνέδρια, εκθέσεις, εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις με στόχο τη διατήρηση και διάδοση της μικρασιατικής ταυτότητας και μνήμης.

Σήμερα και το Μέλλον

Από ένα μικρό προσφυγικό χωριό σε δασώδη περιοχή, η Νέα Ερυθραία εξελίχθηκε σε σημαντικό βόρειο προάστιο με διττό χαρακτήρα: έναν μεγαλοαστικό και έναν μικρομεσαίο. Η ανάπτυξη, όμως, συνοδεύτηκε από την απώλεια σημαντικού φυσικού πλούτου και την αύξηση της εμπορικής και κυκλοφοριακής έντασης.

Η πρόκληση του σήμερα είναι σαφής: να διατηρηθεί ο ήπιος, οικιστικός χαρακτήρας της πόλης και να ενισχυθεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων της, προς τιμήν των ανθρώπων που τη θεμελίωσαν με κόπο και ελπίδα.

Η επέτειος των 100 χρόνων είναι ευκαιρία αναστοχασμού, τιμής και σχεδιασμού ενός βιώσιμου μέλλοντος για όλους.

«Για να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση…»

100 Χρόνια Νέα Ερυθραία. 100 Χρόνια Δημιουργίας.

Το Κ.E.M.M.Ε βρίσκεται στη Δημοτική Ενότητα Νέας Ερυθραίας του Δήμου Κηφισιάς και στεγάζεται στη ”Βίλα Κώστα” επί της οδού Λουκή Ακρίτα 4, στη Νέα Ερυθραία.

Σκοπός του είναι η περισυλλογή, διάσωση, διατήρηση, μετάδοση και προβολή των στοιχείων της ιστορίας και του πολιτισμού των Ελλήνων της καθ’ ημάς λεγομένης Ανατολής και ειδικότερα της Ερυθραίας Χερσονήσου, που κατοικούν σήμερα σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας ή του κόσμου.
Μπορεί να συνεργάζεται με τα δευτεροβάθμια όργανα των προσφύγων και τα προσφυγικά σωματεία της επικράτειας και της αλλοδαπής και να υποστηρίζει τα κάθε φύσεως δίκαια αιτήματα και διεκδικήσεις προς επίλυση προβλημάτων που ακόμη εκκρεμούν ή είναι δυνατόν να αναφυούν εις το μέλλον. Ασχολείται με τη συλλογή, ταξινόμηση, μελέτη και αξιοποίηση του ιστορικού αρχειακού υλικού που αφορά στη Νέα Ερυθραία, έδρα του Κέντρου, η οποία είναι πόλη προσφυγικής προέλευσης.
Στο Κ.Ε.Μ.Μ.Ε πραγματοποιούνται διάφορες δραστηριότητες.
Εκδηλώσεις μικρασιατικής μνήμης, που γίνονται κάθε Σεπτέμβριο με τον τίτλο “Αλλοτινές πατρίδες”
Κάθε δύο χρόνια διοργανώνει επιστημονικό συμπόσιο με μικρασιατικά θέματα.
Διαθέτει χορευτικό τμήμα παραδοσιακών μικρασιατικών χορών και χορωδία μικρασιατικής μουσικής υπό τη διεύθυνση του κ. Θ. Κοντάρα.
Λειτουργεί τμήμα αγιογραφίας υπό την κ. Μαρία Καρδαρά.
Πραγματοποιούνται διαλέξεις με μικρασιατικά, ή ευρύτερα θέματα,παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις ζωγραφικής και κάθε είδους καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.